ب. عوامل خارجی
دوره معاصر ایران محافلی چون انجمنهای سری، لژهای فراماسونری و فرقههایی چون بابیت و بهائیت، نمونههای بارزی است كه با دخالت مستقیم استعمار تولد و گسترش یافتهاند. نفوذ در اركان قدرت از طریق نخبگان وابسته، سنت زدایی و عرفی سازی مناسبات و پیوندهای اجتماعی و فرهنگی، خنثی كردن عوامل و عناصر پایداری در برابر فرهنگ بیگانه، به دست دادن تعریفهایی تازه از دین داری و دین مداری، جانشین سازی برای نهادهای مذهبی و در نهایت سیطره اقتصادی و فرهنگی بر ایران از هدفهای عمده استعمار در شكل دادن به این گروهها بود.25