حروف حی

نخستین یاران باب

ادعای باب، نزد ملا حسین بشرویه‌ای - که فردی شیخی‌مذهب و از شاگردان سید کاظم بود - آغاز شد و با تبلیغات وی طی پنج ماه، هفده نفر دیگر از شاگردان مکتب شیخیه، پیرامون باب جمع شدند و او این 18 نفر را حروف حی نامید.

در منابع بابی و بهائی دربارة جایگاه و اهمیت علمی آنان، اغراقهای عجیب و غریبی شده است؛ اما در همین منابع، گاه سخنانی یا رفتاری از آنها نقل شده است که حاکی از قلت معلومات آنها است...

سید علی‌محمد شیرازی در فرازهای گوناگون به تمجیدهای گزاف از حروف حی پرداخته و مقاماتی فوق تصور به آنها نسبت داده است. جملات ذیل نمونه‌ای از این گزافه‌پردازیهاست.

«و در باب تاسع العشر از واحد ثامن می‌فرمایند:

هر وقت ذكر شود من یظهره‌الله صلوات فرستید بر او وهر وقت ذكر شود حروف حی او ذكر بهاء كنید بر ایشان و در آنچه ظاهر شده مثل آنچه ظاهر می‌شود ذكر كنید و در هر شب جمعه و یوم آن قدر دانید كه آن شب و روز است كه اعمال در آن مضاعف می‌گردد و ذكر كنید من یظهره‌الله و حروف حی آن را».[1]

«حضرت رب اعلی در كتاب بیان در باب ثانی از واحد خامس می‌فرمایند:

لایق است بر مقتدرین در بیان كه هیجده مسجد جدا جدیداً به اسم حروف حی من یظهره‌الله بنا كنند كه مدل باشد از برای حروف حی اول و در آنها تسبیح و تقدیس و توحید و تعظیم الهی را به جا آورند و در آنها هر قدر كه توانند ارتفاع دهند مصباح را كه در آن اسراف نبوده و نیست.»[2]

و نیز در خطبه كتاب بیان می‌فرمایند:

و اوست كه خداوند واحد احد از برای او به ظهور نفس او هیجده نفس كه خلق شده‌اند قبل كل شیئ از نفس او خلق فرموده و آیه معرفت ایشان را در كینونیت كل شیئ مستقر فرموده تا آنكه كل بكنه ذات خود شهادت دهند بر این كه اوست واحد اول وحی لم یزل.[3]

این اوصاف به قدری مبالغه‌آمیز بود که حتی برخی از حروف حی، علاوه بر انکار این مقامات، به خاطر آن از باب هم فاصله گرفتند. اشراق خاوری، مبلغ شهیر بهائی در کتاب امر وخلق از قول بهاءالله آورده است:

«ملا حسن بجستانی از حروف حی بیان در عراق حاضر و در امر نقطه اولی؛ شبهاتی بر او وارد. از جمله اعتراضاتی که بر نقطه اولی نموده، آنکه آن حضرت در جمیع کتب منزله حروف حی را به اوصاف لا تحصی وصف نموده‌اند و من از آن نفوس محسوبم و به نفس خود عارف و مشاهده می‌نمایم که ابداًًًًً قابل این اوصاف نبوده و نیستم... .»[4]